نوعی انقلاب جمعیتی در حال تغییر چهره اروپاست. کاهش میانگین زاد و ولد و افزایش میانگین مهاجرت به معنای پایان تجانس قومی سنتی در قاره اروپاست. افزون بر آن ساکنان قاره اروپا – که اغلب آنان مسیحی اند باید با اندیشه آمیختگی با مسلمانان و مهاجران ترکیه و شمال آفریقا و خاورمیانه عادت کنند زیرا مساجد و محله های فروش گوشت ذبح اسلامی، در کنار کلیساها و فروشگاه های غذاهای غربی برپا شده اند. جامعه چند قومی به آسانی در اروپا پدید نیامده است. آلمان تا چندی پیش رسما شهروندی را بر اساس تبار نژادی و نه مکان تولد یا اقامت تعریف می کرد. این امر باعث می شد تا ترک هایی که در آلمان به دنیا می آیند، احساس واقعی وابستگی نکنند. فرانسه تا مدت های طولانی، مفهوم فراگیری را برای شهروندی به کار می برد اما بسیاری از فرانسویان، هنوز هم میان فرانسویان فرانسوی تبار و شهروندان دیگرتبارها، تمایز قائل می شوند. در خود فرانسه، جان ماری لوپن که نماد راستگرای افراطی است، حدود بیست درصد از آرای انتخاب کنندگان را به دست آورد و نخست وزیر پیشین را در مرحله نخست شکست داد و این پیش از شکستش در مرحله دوم و در برابر ژاک شیراک، رئیس جمهور کنونی است.
در هلند، بیم فورتوین، پیش از انتخابات سال ۲۰۰۲ یکی از سیاستمدارانی بود که به شکل آشکار و علنی – نیاز به حفظ سنت ها و معیارهای اصیل هلندی را در برابر جریان مهاجران مطرح کرد. پس از آن محبوبیت فورتوین به سرعت افزایش یافت اما وی پیش از انتخابات ترور شد. در اتریش، شمار فراوانی از انتخاب کنندگان در سال ۱۹۹۹ به نفع حزب راستگرای افراطی آزادی به رهبری یورگ هایدر رای دادند. وی گرچه پس از انتخابات بر اثر اعتراض های بین المللی استعفا داد اما حزبش همچنان در ائتلاف حاکم قرار دارد. به رغم ادعاهای راستگرایان افراطی، اروپاییان نمی توانند درهای خود را به روی مهاجران ببندند. زیرا بدون این مهاجرت ها نسبت سالمندی در میان ساکنان این کشورها افزایش و جمعیت آنها کاهش می یابد. میانگین با روری در این کشورها بسیار کمتر از سطح مطلوب برای محافظت از جمعیت کنونی آنهاست.در کشورهای اتحادیه اروپا، از هر ۱۰۰ کارگر ۳۵ نفر آنان بازنشسته هستند و طبق سمتگیری های رایج جمعیتی، شمار بازنشستگان در پایان سال ۲۰۵۰ به ۷۵ تن از هر ۱۰۰ کارگر خواهد رسید. در کشورهایی همچون ایتالیا و اسپانیا این نسبت ۱۰۰درصد خواهد شد. نزدیکی جغرافیایی اروپا به ترکیه و شمال آفریقا و نیز افزایش جمعیت جوان در بسیاری از کشورهای مسلمان به معنای جریان یافتن منظم مهاجرت مسلمان به کشورهای اروپاست. آمارها نشان می دهد که هم اکنون حدود ۱۵ میلیون مسلمان در کشورهای اتحادیه اروپا زندگی می کنند و انتظار می رود در سال ۲۰۱۵ این شمار دو برابر شود و می دانیم که شمار مسلمانان در فرانسه به تنهایی حدود ۵ میلیون نفر برآورد می شود.گرچه نیمی از مسلمانان فرانسه، شناسنامه فرانسوی دارند، گرایش رادیکالیسم در میان اکثریت اینان گسترش دارد که خود نتیجه احساس انزوای اجتماعی و احساس محرومیت از ورود به برخی عرصه ها است. حتی یک مسلمان نیز در میان اعضای مجمع ملی فرانسه وجود ندارد. این امر احساسی از ناخشنودی را درمیان بسیاری از مسلمانان پدید آورده است. مجمع ملی اخیرا برای کاهش تنش های فزاینده اجتماعی، لایحه ای را به تصویب رساند که طی آن دختران مسلمان از پوشیدن روسری در مدارس ممنوع شدند. البته کاربرد عرقچین یهودی و صلیب بزرگ مسیحی نیز به عنوان نمادهای دینی منع شدند. هدف از این کار حفاظت از نظام لائیک در عرصه عمومی است که از سال ۱۹۰۵ جزو اولویت های فرانسه به شمار می رود. مسلمانان فرانسه، این لایحه را گامی در راه آمیختگی و یا نقض ناپسند آزادی های مذهبی خویش می دانند. صرف نظر از تاثیر موفقیت ممنوعیت پوشیدن نمادهای مذهبی در کلاسهای درسی در پیشبرد همزیستی و آمیختگی، فرانسه و کشورهای همسایه نیاز به کوشش جدی و مستمری دارند تا جوامع چندقومی خود را بسازند و اینکه دولت برای همه افراد، فرصتهای برابر آموزشی، کاری و کارآموزی فراهم سازد وگرنه اقلیت ها از انزوا رنج خواهند برد و احساس خشم و ناخشنودی بر آنان مسلط خواهد شد. نیز بر حکومتهای اروپایی است که بر تلاش خویش در جهت مبارزه با نژادپرستی بیافزایند و ارزشهای تسامح و همزیستی در میان اکثریت را پیش ببرند. خطری که اروپا را تهدید می کند نه تنها امکان ایجاد جوامع چندنژادی بلکه استمرار قدرت آن به عنوان مرکز دموکراسی لیبرال و کانون سرزندگی اقتصادی در عرصه جهانی است.
