اسماعیل خویی درگذشت؛ الهام گر در دورانی و نفرت پراکن در دورانی دگر! آخرین بار اسماعیل خویی را در لندن دیدم؛ سال ۲۰۱۲؛ شب شعری داشت و فرصتی شد تا گپی بزنیم و حفر خاطرات کنیم. هنوز در ذهن ام همان خویی دوران شاه بود و شعرهای پیش از این اش. با سروده های وزین، استوار و برانگیزاننده. ‘زرد پوشان را می گویم’، سرود ما بود در دانشکده و خدمت سربازی و برنامه های کوهنوردی. یادش آوردم وقتی با شخصی در افتاد که در اواخر دوره شاه با او و دکتر امیر حسین آریان پور گفتگوهای بلندی را در ضمیمه کیهان منتشر کرده بود. نام مصاحبه گر را یادم رفته است اما ظاهرا با سخنانی باعث رنجش خویی شده بود. اسماعیل خویی در آن زمان به آریان پور نوشت که ‘درست است شما مردم شناس هستی اما مرد شناسی نیستی و این شخص را نمی شناسی’. نیز به یادش آوردم وقتی دم در سینمایی در تهران با سری نشئه و جیبی پر از تخمه هندوانه در صف فیلم های آوانگارد می ایستاد و تخمه می شکست. اما نمی دانم چه شد که یک دفعه خویی در سال های اخیر سر از اردوگاه پهلوییان در آورد. این هم – البته – دلایلی داشت و شاید قابل توجیه اما آن چه که قابل توجیه نبود شعرهای سرشار از گنداب عرب ستیزی اش بود که در سایت اخبار روز منتشر می کرد. و این سایت ‘مترقی’ – متاسفانه – به رغم اعتراض های مکررم، اصرار بر نشر آنها داشت، تا این که یک بار موضوع را به خانم هایده ترابی گفتم که گویا با تماس با خویی و تشریح آثار زیانبار و نفرت آور آن گونه شعرها – به ویژه عليه عرب ها در ایران – قانع اش کرده بود که دست بشوید و کنار بنهد آن شیوه شعر گویی را. دکتر اسماعیل خویی در دانشگاه تربیت معلم استاد فلسفه بود اما پس از انقلاب از کار اخراج شد و در نخستین سالیان پس از انقلاب، کلاس های فلسفه گذاشته بود برای برخی از فعالان گروه های چپ در تهران.در سال های ۵۸ و ۵۹ نیز در کانون نویسندگان با هم بودیم و او عضو هیات دبیران شد و عضو هیات تحریریه مجله ‘اندیشه آزاد’ که نشریه ماهانه کانون بود. و اساسا او مشوق من بود تا شعرهای شاعران عرب اهوازی و مسایل مردم عرب را در آن مجله منتشر کنم. خویی پس از سرکوب های خونین دهه ۶۰ از ایران خارج شد و در لندن رحل اقامت گزید. در سال ۱۳۶۹ اخوان ثالث همشهری خراسانی اش – به دیدار او در لندن رفت و هنگام بازگشت به ایران طی گفتگویی با مجله آدینه
- یپیشنهاد کرد تا شفاعت خویی را نزد خامنه ای بکند تا به ایران برگردد که با پاسخ دندان شکن خویی رو به رو شد
یوسف عزیزی بنی طرف ۲۵-۵ـ۲۰۲۱
