یوسف عزیزی بنی طرف

اين روزها به مناسبت پنجاهمين سالگرد حمله مسلحانه چريك هاى فدايى خلق به پاسگاه سياهكل در ١٩ بهمن ٤٩ ش، برگ هايى از تاريخ رو مى شود كه نشان مى دهد مبارزه مسلحانه در ميان خلق ها زودتر از بهمن ٤٩ آغاز شده بود. برادران معينى و ملا آواره در كردستان در سال ٤٦ش و بهمن قشقائى در سال ٤٣ش در منطقه قشقائى استان فارس، دست به اسلحه بردند تا عليه نظام استبدادى محمدرضا شاه مبارزه كنند.اما ظاهرا كسى در ايران (جز اهوازى ها) نمى داند كه عرب ها پيش از اينها دست به سلاح برده بودند. شايد دليل اين امر، استقلال خواهى آن جنبش مسلحانه يا كمبود ارتباط ميان روشنفكران عرب با ساير روشنفكران ايرانى بوده است. نيز درست تر است بگوييم، مردم عرب پس از سرنگونى شيخ خزعل همواره در برابر نظام هاى جور و ستم ملى دست به سلاح برده اند مگر در برخى بازه هاى زمانى. در سال ٤٢ش گروهى به نام “اللجنة القومية العليا” يا ‘كميته اعلاى ملى’ دستگير شدند كه قصد داشتند در روز سيزده نوروز سال ٤٣ به پادگان هاى عبادان و محمره و اهواز حمله كنند و استقلال عربستان را اعلام نمايند. اما با نفوذ ساواك – توسط عوامل محلى اش در ابوحميضه و محمره – نقشه در نطفه خفه شد و سه تن از رهبران آن جنبش در خرداد ٤٣ش اعدام شدند؛ محيى الدين آل ناصر، عيسى المذخور و دهراب شميل. در سال ١٣٤٣ش حاتم جعلوش (معروف به حته) عليه يكى از مالكان تهرانى وابسته به دربار كه زمين هاى آباء و اجدادى اش را در شوش دانيال غصب كرده بود، شوريد. او همانند رابين هود به خانه ها و املاك مالكان و تاجران غير عرب حمله مى برد و حاصل را در ميان يارانش تقسيم مى كرد. پناهگاه اش ابتدا در ‘بيشه’ شهر شوش دانيال بود. جبهه خلق براى آزادى احواز (عربستان) كه خودرا ادامه دهنده راه كميته اعلاى ملى مى دانست در سال ٤٦ ش، از حته يك مبارز سياسى ساخت و او را وارد صفوف خود كرد كه تا دبيركلى جبهه هم پيش رفت. پايگاه حته و جبهه يادشده در هور العظيم در مرز ايران و عراق قرار داشت.اين جبهه از سال ٤٧ش به مبارزه مسلحانه عليه رژيم شاه پرداخت و چندين عمليات تخريب و انفجار عليه خط آهن اهواز-محمره، تاسيسات دولتى، نفتى و نظامى انجام داد. روزنامه ها در سال ٤٩ش نوشتند كه حته، ١٣٦ افسر و نظامى و ساواكى و عوامل وابسته به رژيم شاه را به هلاكت رسانده بود. شاه كه ديده بود حته به اسطوره ملت عرب بدل شده است دستور داد هر چه زودتر كشته يا دستگير شود. در سال ١٣٤٩ش، حته و يارانش را به قريه ‘بيت يبيس’ از توابع بخش فكه كشاندند به اين بهانه كه مى خواهند به او عفو ملوكانه دهند. اما او و يارانش، خودرا محاصره يك گروه نظامى و امنيتى – ساواكى ديد كه در اطراف روستا مخفى شده بودند. حته، سرهنگ كشاورز فرمانده گردان مرزى خفاجيه (سوسنگرد) و شمارى از نظاميان و ساواكيان را كشت اما خود نيز كشته شد. حته قبل از مرگ به يارانش گفته بود كه “من قاتلم را مى كشم” و همين هم شد. ( براى اطلاع از جزئيات زندگى و مرگ حته به داستانى كه در باره اش نوشته ام و ضميمه اين مطلب است رجوع كنيد). كنفدراسيون دانشجويان و دانشجويان ايرانى در خارج در سال ١٣٥٦ پژوهشى را در مجله “عصر ما” منتشر كرد با عنوان “حته و اشو دو چهره مبارز دهقانى” كه در باره حته (حاتم جعلوش) در اقليم عربستان و اشو (ارشد مامشى) در آذربايجان است. جبهه خلق براى آزادى احواز در آستانه انقلاب ٥٧ اعلام كرد كه از استقلال طلبى به فدراليسم روى آورده است.حاكميت ج ا ا قوى تر از رژيم پهلوى نيست و بداند با كشتن و ربودن و اعدام و زندان نمى تواند صداى حق طلبى ملت عرب را خفه كند. عكس سمت چپ، حته است در دوران رابين هودى و دومى، هنگام دبيركلى جبهه تحرير الاحواز (عربستان)